• Patron

      • Waleria Szalay-Groele

         

        Urodzona 12 marca 1873 r. w Czartowcu, wówczas powiat hrubieszowski. Ukończyła pensjonat we Lwowie i jako jedna z nielicznych kobiet, rozpoczęła studia na uniwersytecie Lwowskim, na wydziale historii. Jednocześnie studiowała w konserwatorium muzycznym, gdzie interesowały ją utwory nawiązujące do muzyki ludowej. Dzięki pomocy Marii Konopnickiej, otrzymała pierwszą posadę nauczycielki w Lutoryżu. Po roku, przeniosła się do Przecławia, gdzie od lipca 1905 do maja 1916, uczyła i prowadziła działalność kulturalną wśród młodzieży.

        W czasie pobytu w Przecławiu założyła chór młodzieżowy i orkiestrę.
        W swoim mieszkaniu urządzała próby przedstawień, do których sama układała teksty i melodie. Po latach chętnie wracała we wspomnieniach do tego okresu. Pisała w swym pamiętniku:

        "Jest to miejscowość szczególnie bogato obdarowana przez los poczuciem muzycznym i artystycznym, osada rdzennie murarska...".

        Na lata spędzone w Przecławiu przypada szczęśliwy okres jej życia, kiedy to poznaje swojego późniejszego męża. Dnia 13 lipca 1912 r., zawarła związek małżeński  z Edwardem Groele pochodzącym z Pława. Jedyne dziecko, które mieli, zmarło w Przecławiu, a ciężka choroba Walerii była powodem braku potomstwa. Mieszkała wraz z matką przy ul. Zielonej w Przecławiu, a później z mężem w Rynku.

        W okresie I wojny światowej, tułała się wraz z matką Jadwigą z Pańkowskich, po południowej Galicji. W 1918 r. wróciła na krótko do Przecławia, po czym wyjechała wraz z mężem na stałe do Poznania, gdzie od 1919 pracowała jako nauczycielka. Tam też powstało libretto do opery Feliksa Nowowiejskiego "Legenda Bałtyku", a także liczne powieści. Napisała ponad trzydzieści książeczek, powieści dla dzieci i drobniejszych utworów o treści historycznej: "Morusek", "Psotna Andzia", "Bohaterski Staszek", " W orlim gnieździe".

        W listopadzie 1939r., wysiedlona przez Niemców, wróciła do Mielca, gdzie mąż podjął pracę jako inspektor w szkolnictwie. W tym czasie była kolporterką konspiracyjnej gazetki "Odwet".
        Po aresztowaniu męża, ukrywała się na plebanii w Rzędzianowicach.

        Po wojnie, została zwolniona z pracy w szkolnictwie, za niemarksistowskie podejście do nauki historii. Zmarła w Dębicy, w wielkim niedostatku, do końca oczekując powrotu męża. Jest pochowana w Dębicy.

         

         

        Bibliografia twórczości Walerii Szalay- Groele

        - do wybuchu II wojny światowej:

         

        Błędny ognik: opowieść z czasów Księstwa Warszawskiego, Lwów 1908

        Bohaterski Staszek, Poznań 1928

        Bolesław Chrobry, Poznań 1925

        Dziewczęce marzenia: obrazek sceniczny w 1 odsłonie; Poznań 1926

        Dziewica – rycerz, Kraków 1926

        Jasełka (słowa i muzyka W. Szalay – Groele), Warszawa1920, 1925, 1929, 1936

        Grunwald,  Poznań 1923

        Królewska korona, Poznań 1925

        Królewskie pacholę, Poznań 1929

        Legendy o Poznaniu, Lwów

        Morze polskie,Poznań1927

        O własnych siłach, Lwów

        Pan Tadeusz:opowiadanie osnute na tle poematu Adama Mickiewicza, Tarnów 1911

        Nasze warownie i grody: opowiadania z dalekiej przeszłości. Cz.2, Lwów 1912

        Podania o grodach w Małopolsce, Lwów

        Przygody wakacyjne, Lwów

        Racławice : obrazek dramatyczny w 1 akcie / Walerya Szalay, Lwów [1906]

        Sokół królewski,  Poznań 1929

        Spłacony dług, Poznań 1928

        Straszne dziedzictwo,  Poznań 1923

        Szatańskie złoto, Poznań 1932

        W orlim gnieździe, Poznań 1921, 1937

        Zemsta Jaśka:opowiadanie historyczne z 12 wieku /napisała Walerja Szalayowa

        Zmartwychwstali: (sztuka sceniczna), Poznań 1925

         

        Bibliografia książek powojennych:

         

        Bohaterski Staszek, Warszawa 1960

        (Pierwodruk wydany w 1905roku pt.”Za kraj i braci”)

        Sokół królewski, Poznań 1947

        Straszne dziedzictwo, Poznań 1948

        W orlim gnieździe, Poznań 1945

         

        Utwory dla małych dzieci:

         

        W świat daleki: wielka podróż małych podróżników opisała Walerya Szalay – Groel, Lwów [1913]

        Psotna Andzia, Lwów [1913]

        Książeczka Zosi i Jani, Lwów [1913]

        Wierszyki dla grzecznych dzieci, Lwów [1914]

        Milusińscy, Lwów 1933

         

         Współautorka podręcznika do nauki języka polskiego:

        Waleria i Edward Groelowie – Uczę się polskiego. Podręcznik dla II klasy szkół podstawowych z niemieckim językiem nauczania. Ilustracje W. Siemiątkowski, Lwów 1938

        Utwory muzyczne:

        Legenda Bałtyku: opera narodowa w 3 aktach na tle podań kaszubskich: op.28. Autor Feliks Nowowiejski; libretto Waleria Szalay - Groele, Poznań 1924